Yüksekte Çalışma Ekipmanları

Yüksekte çalışma ekipmanları ulusal ve global ölçekte belirlenen gereksinimler çerçevesinde yüksekten düşme riskine karşı kullanılan İSG malzemelerini kapsar. Tırmanma, merdiven çıkma ya da ölümcül risk taşıyan yüksekte çalışmalar sırasında kullanılırlar. İçinde karabinalardan emniyet kemerlerine değin pek çok İSG malzemesi yer alır. Pek çok durumda bu malzemeler birlikte kullanılır. Ölüm ve ciddi yaralanmaların önüne geçmek için bilim ışığında geliştirilen ekipmanlar önlem alma amacıyla kullanılır. Sık görülen iş kazalarından olan yüksekte çalışma, çoğunlukla merdivenlerden yuvarlanma şeklinde görülür. Merdivenden yuvarlanmaya ek olarak hassas zeminin parçalanması ve işçinin aşağı düşmesi de sık görülür. Bu tür kazalar özellikle çatı bakım ve onarım çalışmaları sırasında yaşanır.

Yüksekte çalışma ekipmanı bireysel koruma sağlar. Kişisel koruyucu donanımlar arasında yer alan bu ürünlerin kullanımından önce başka önlemler de almak gerekir. Çalışma sırasında risk altında olan tüm insanları kapsayacak koruma yöntemlerinin ardından ikincil bir koruma yolu olarak ekipmanlar kullanılmalıdır. Örneğin yüksekte çalışma sırasında aşağıdaki kişileri de koruma amaçlanmalıdır. Bunun için çevreye branda germek, iskele kurmak ve benzeri önlemler alınmalıdır. Daha sonra düşme tehlikesi bulunan kişi gerek şok emici gerekse de yaşam hatları ile korunmalıdır. Elbette burada ekipman kullanımı kadar işçi deneyimi de önemlidir. İşinin tüm risklerini anlamış bir kişi yüksekte çalıştırılmalıdır. İş sırasında temkinli ve ihtiyatlı davranmak şarttır. Ayrıca her çalışma öncesinde ekipmanların kontrolü de eksiksiz bir biçimde yapılmalıdır.

Yüksekte çalışma malzemeleri kullanmak yüksekte çalışmanın yalnızca bir bölümüdür. Medikal yardım ve sağlık merkezlerine hızlı ulaşım için planlama şarttır. Ayrıca işin yeryüzünde yapılabilir tüm parçaları alçakta yapılmalıdır. Yani işçi, minimum süreyle yukarıda çalışmalıdır. Bir merdiven çalışması için belirtilen maksimum yasal süre yarım saattir. Bu süreyi aşmamak işin sıhhatli bir biçimde tamamlanmasını sağlar. Ayrıca özellikle bina yapım çalışmaları sırasında görülen düşmeleri engellemek için sistematik bir çalışma gerekir. Ekipmanlar doğru sıra ile kurulmalıdır. Her bir iş güvenliği malzemesi çift kontrol ile denetime tabi tutulmalıdır. Ekipmanları kullanmada deneyim sahibi işçiler yüksekte çalıştırılmalıdır. Hem zemindeki hem de yukarıdaki işçilerin güvenliği için ekipmanların sağlam ve doğru montelenmiş olması şarttır.

Düşme engelleyiciler bu malzemelerin bütünüdür. Sağladıkları koruma sebebiyle bu ismi alırlar. Ürünlerin her biri tamamen kusursuz olmalıdır. Karabina üzerindeki bir çentik yahut yaşam hattındaki bir sıyrık büyük tehlike demektir. Üstelik tüm bunlar tam koruma için yeterli değildir. Kimi iş güvenliği ekipmanları son derece dayanıklıdır. Buna karşın her bir ekipmanın zayıf noktası vardır. Örneğin bir karabina 300 kiloya kadar dayanım gösterebilir. Fakat karabinanın kısa kenarlarını keskin köşelerden uzak tutmak gerekir. Yani karabina üzerine belirtilen noktalar dışında uygulanan bir basınç tehlike doğurur. Müşabih bir durum yoyolar için de geçerlidir. Geri sarımlı bu ekipmanlar tamamen kusursuz olsa da doğru şekilde kullanıldığında bu özelliğini yansıtır. Asılı durumdayken 40 derecelik bir açıyı aşmamak gerekir. Görüldüğü üzere ekipmanlar yüksekte çalışırken sağlıklı kalmanın yalnızca bir ayağıdır. Yüksekten sağlıklı bir şekilde yüzeye inebilmek için her bir ekipmanı doğru kullanmak da önemlidir. Düşüş engelleyici malzemeler için koruma sağladığı mesafe, maksimum ağırlık gibi detaylara da önem verilmelidir. Bunun için eğitim ve bilgilendirme önemlidir. Şirketler çalıştırdıkları işçileri yalnızca iş için değil; iş sırasında kullandıkları ekipmanlar için de eğitmelidir. Sonuçta bir işçiyi çalışma öncesindeki kadar sağlıklı tutman işverenin görevidir. İşçi, verdiği emek neticesinde herhangi bir fiziksel hasar almamalıdır.

Çalışma sırasında kazaların oluşumu kimi zaman kaçınılmazdır. Önlemez durumlar gerçekleştiğinde bunu sıyrıksız atlatmak önemlidir. Örneğin rutubetten içi çürümüş bir çatının zemini sağlamlaştırılacak diyelim. Çürümüş tahtaların üzerine yük bindiğinde kırılacağı bellidir. Bu hiçbir şekilde engellenemez. Kaza riski sebebiyle çalışma da ertelenemez. İşte böyle bir durumda yüksekte çalışma belgesi olan bir işçi tercih edilmelidir. İskele, korkuluk, emniyet kemeri ve vinçlerden yardım alınmalıdır. Çatı ve doğan riskler analiz edilmeli, bölgenin en sağlam yerine konuçlanılmalıdır. Bu şekilde alınan ekipmanlı önlemler, işçinin aşağı düşmesinde bile hasar almamasını sağlar. Çünkü sahip olduğu ekipmanlar, işçiyi yere çakılmadan önce durdurarak havada tutar.

Yüksekte Çalışma Ekipmanları Nelerdir?

Yüksekte çalışma ekipmanları nelerdir sorusuna verilecek sayısız cevap vardır. Yalnızca bir ekipman içinde bile yüzlerce çeşit vardır. Çünkü her iş kendi risklerine sahiptir. Her iş emsalsizdir. Dolayısıyla ekipmanlar da farklı senaryolara uygun olarak çeşit çeşit üretilir. Örneğin kullanılacak bir yaşam hattının uzunluk ölçüsü değişkendir. Yahut kimi çalışmalarda kanca karabina kullanılırken kimi çalışmalarda vidalı karabina kullanmak uygundur. Fakat bu ürünleri genel hatları ile listelemek gerekirse ekipmanlar şu şekildedir.

1. ·Halat Tutucu
2. ·Karabina
3. ·Şok Emici
4. ·Geri Sarmalı Yoyo
5. ·Kurtarma Vinci
6. ·Güvenlik Ağı
7. ·Emniyet Kemeri
8. ·Lanyard
9. ·Emniyet Halatı
10. ·Çelik Halat
11. ·Yaşam Hattı

Mevzuat ve yönetmeliklerle belirlenen hususlar çerçevesinde bu tür malzemeler sıklıkla kullanılmaktadır. İşin cinsine göre kombine kullanım yaygındır. Yüksekte çalışma teçhizatı da diyebileceğimiz bu ürünler, kimi zaman toplu korumayı da kapsar. Toplu koruma daha çok iskele ve korkuluk gibi platformlardan oluşur. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu kapsamında tüm işçilerin korunabilmesi için bu platformlarda da belirli şartların sağlanması gerekir. Örneğin korkuluklar için zorunlu tutulan yaptırımlar doğrudan yükselti mesafesi ile ilgilidir. Şayet platformdan itibaren yükselti minimum 1 metreyi buluyorsa minimum yük seviyesin yönetmelikte belirtilmiştir. Bu, farklı açılardan oluşabilecek minimum yüz yirmi beş kilogramdır. Korkuluğa yer veriliyorsa platform ile ardışık minimum on beş cm yüksekliğinde topuk levhası kullanılmalıdır. Bu türde daha pek çok yönetmelik hususu vardır. Fakat toplu koruma için alınacak önlemler yalnızca bunlarla kısıtlı değildir.

Yüksekte çalışma yönetmeliği her bir ekipman için ayrı ayrı minimum ve maksimum değer belirlemiştir. Bunlara başka bir örnek güvenlik ağlarıdır. İskelenin dışına doğru sağlam direkler arasında olan bu ağlar, file türündedir. İşçi iskeleden düştüğünde fileye yumuşak bir iniş yapar. Yaylanarak hissedilen şoku dağıtır. Fakat bunun dağılması için bir takım fizik kurallarına riayet etmek gerekir. Bunun için mevzuatta da yeri olan statik ve dinamik hesaplamalara uygun şekilde ağ montelenmelidir. 1263 1-2 EN ve TS standartlarına uygun olması beklenen ağlar, çok kişinin çalıştığı ve herkese bir durdurucu yoyo verilmediği zamanlarda işe yarar. Toplu bir düşüş sırasında işçileri korur. İskele tepesindeyken iskelenin bir şekilde sallanması bazen kaza bazen de doğal afetler ile sağlanabilir. Bu durumda uygun gerginlikte – gevşeklikte olan ağ, düşen her bir işçiyi hasarsız şekilde tutmayı sağlar.

Yüksekte çalışma kemeri tüm vücudu saran bir ekipmandır. Çoğu kez naylon içerikli olan kemer, işçinin sırt kısmından halat yahut durdurucuya bağlanmasını sağlar. Bacaklar karın, göğüs ve omzu komple sarar. Bunlar tekyahut az sayıda işçinin yüksekte çalıştığı riskli durumlarda kullanılır. Örneğin bozulan bir elektrik dağıtıcısını tamir sırasında, yahut bozulan büyük bir endüstriyel makinanın tamiri sırasında kullanılabilir. Çoğu kez yatay yaşam hattına bağlı olan kemer, bir yoyo ya da şok emicili halatla yatay yaşam hattına bağlanır. Elbette işin türüne göre bağlanan hattın yataylığı değişebilir. Bazı durumlarda dikey çalışma gerekir. Bu noktada kullanılacak hat dikey pozisyona elverişli olmalıdır.

Yüksekte Çalışma Sırasında Yapılması Gerekenler

Yüksekte çalışma sırasında yapılması gerekenler için işçi, işveren ve denetçi kanadında gerçekleştirilir. Yönetici korunma için kullanılması gereken ekipmanları eksiksiz ve kusursuz biçimde temin etmelidir. İşçi riskleri anlayabilmeli, verilen ekipmanları kullanmayı bilmelidir. Denetçi tüm süreçleri tetkik etmeli, mevzuata uygunluğu araştırmalıdır. Daha iyi anlaşılması için bir bina boyama üzerinden örnek verelim. Böyle bir durumda işveren iskele kurulumu ve diğer yüksekte iş görme malzemelerini temin etmelidir. Denetçi, bu iskelenin nizamlı bir şekilde durup durmadığını, demirlerin galvanizli olup olmadığını, ekipmanların işçilerce doğru kullanılıp kullanılmadığını denetlemelidir. İskelede geçirilen sürenin mevzuat çerçevesine uygunluğunu araştırmalıdır. Sınırlar ile şartların denkliği için hesaplamalar yapmalıdır. İşçi ise ekipmanları kullanmayı bilmeli, zemindeyken halledilebilecek işleri zeminde halletmelidir.

Yüksekte çalışırken yapılması gerekenler arasında merdiven ya da iskelede takılma yapabilecek unsurlar aranmasıdır. Bu tür çentikler, işçinin elbisesine takılma riski taşır. Böyle bir durumdan habersiz işçi hareket etmek istediğinde çentiğin elbiseden geri çekmesi sonucu dengesini kaybedecektir. Dolayısıyla ister portatif taşınabilir ister sabit merdiven olsun. Yahut isterse iskele olsun takılma yapılacak çentikler kontrol edilmelidir. Böyle bir durum varsa uygun materyallerle kaplama ve iyileştirme yapılmalıdır. Çelik ekipmanlarda (Bu ister kanca olsun ister iskele demiri) oksitlenme var mı diye kontrol edilmelidir. Kullanılacak ekipmanların üretim ve tüketim tarihlerine dikkat edilmelidir. Kullanılan malzemelerin dayanıklılık limitleri şartlar ile karşılaştırılmalıdır. Şayet riskler limitlerden fazla ise ek yöntemler kullanılmalı, limite denklik sağlanmalıdır.

Yüksekte çalışma iş güvenliği önlemlerinin mutlaka alınması gereken bir çalışma şeklidir. Çökme ve denge kaybı risklerinin her biri düşünülmüş olmalıdır. Yatay ve dikey güçlerin her biri hesaplanmış olmalı uç dayanım ile mevcut durum birbirini karşılamalıdır. Delikler tespit edilmeli ve ona yönelik bir çalışma ve hareket planı oluşturulmalıdır. Buna ek olarak çevredeki diğer zararlıların tespiti de önem teşkil eder. Örneğin bir varil içinde yer alan yanıcı madde, asit ve kimyasallar çevrede var mı mutlaka bakılmalıdır. Çünkü kimi zaman düşme durumu, bu tür ikincil zararlılarla daha vahim bir sürecin yaşanmasına yol açabilmektedir. İşçi haklarını bilmeli, ücretsiz ekipmanlar işçiye temin edilmelidir. İskele ve diğer ortamlardaki yanal açıklıklar hesaplanmalı, işçinin görüşü temiz olmalıdır. Mümkün mertebe yüksekte en az süre ile durulmalı, iş temkinli fakat çabuk bir biçimde tamamlanmalıdır.

Düşüş durdurma kaçınılmaz bir engel karşısında işçiyi güvende tutar. Bu çoğu zaman şok emicili ekipmanlar ile sağlanır. Şok emicinin önemi, düşmenin durdurulması esnasında oluşan titreşimleri hasarsız seviyeye çekmekten ileri gelir. Çünkü düşme sırasında işçinin kazandığı hız, aniden durdurma sağlandığında farklı problemlerin önünü açabilir. İnsan bedeni oldukça hassastır. Oluşan kritik bir hasar, kimi zaman çok hafif bir kuvvetle bile sağlanabilir. Bu noktada taşıyıcının gücü kadar, durdurma işleminin nezaketi de ehemmiyet teşkil eder. Kısacası birbiri ile bağlantılı süreçlerin her birine aynı hassasiyetle yaklaşılmalıdır. Montaj, malzemelerin kusuru, enformasyon, yaşanmışlık, matematik ve zaman bütünleşik olarak ele alınmalıdır. Birinden birinde görülen bir kusur, domino etkisi ile tüm süreci mahvedebilir.

Düşüş koruması kalifiye elemanlar kullanımını da gerektirir. Kalifiye olmayan bir eleman için uygun bir mentor atanmalıdır. Koşum takımlarının kullanımı hakkında güncel bilgiler verilmelidir. Bunun için ANSI iki yılda bir eğitimin yenilenmesi gerektiğini bildirmiştir. Elbette bu eğitimlerin işçiye bedelsiz olma ön koşulu da vardır. Çeşitli seminerler ve workshoplarla işçiler uygulamalı olarak yüksekte çalışma sırasında kullanılacak ekipmanların doğru kullanımını anlamalıdır. Çünkü emniyet kemeri kullanımı kadar bu kemerin bedene doğru şekilde oturtulması da önemlidir. Yanlış bir pozisyon, eksik bağlama gibi hatalar da en az ekipman kullanmamak kadar elim neticeler doğurmaktadır.

Ölümlü iş kazalarının önemli bir yüzdeliğini kapan yüksekte çalışma, ülkemizde hala yeteri kadar önemsenmemektedir. Hükümlerin yerine getirilmesi, işçilerin durumun ciddiyetini anlaması ve ekipmanların düzenli olarak yenilenmesi mevcut yüzdeyi aşağıya çekecektir. Verilen talimatlara uygun biçimde hareket etmek, elde edilecek felaketlerden çok daha masrafsız ve kolaydır. Her işçi, denetimci ve yöneticinin bunu kavraması atlanmaması gereken bir sorumluluktur.